Ինչպես սուրբ Մարկոսը հայտնվեց Վենետիկում

Վենետիկ. Ռեալիզմի փոխարեն հրապարակման շարունակություն

Բյուզանդական ճարտարապետության նմուշ, Ստամբուլի Սբ Սոֆիա տաճարի նմանակ, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ: Այս բնութագրումներով կարելի է ողողել Վենետիկի Սուրբ Մարկոս տաճարը՝ յուրահատուկ խորհրդանիշ, որ չի արտացոլում քաղաքի նեղուցակամրջային պատկերը: Մենք էլ չենք խորանա շինության ճարտարապետական մանրամասների մեջ, դա արվեստաբանների գործն է: Կենտրոնանանք պատմական կամ գոնե պատմական թվացող փաստերի վրա:

Առևանգում և բարի գալուստ, Վենետիկ

Մարկոս առաքյալը իր մահկանացուն կնքեց Եգիպտոսի Ալեքսանդրիա քաղաքում: Անհրաժեշտ էր նրա մասունքները փրկել մահմեդականներից, ովքեր ոչնչացնում էին քրիստոնեական տաճարները մզկիթներ կառուցելու նպատակով: Լեգենդը պատմում է, որ մնացորդները տեղափոխելու համար վենետիկցի առևտրականները դիմեցին խորամանկության: Դիակը տեղավորեցին տակառի մեջ և ծածկեցին խոզի մսի շերտերով: Նավը խուզարկող սարակինոսները (սարացին), ովքեր իսլամ էին դավանում, բնականաբար չհամարձակվեցին դիպչել «կենդանուն»: Այսպիսով սուրբ Մարկոսը իր վրա վերցրեց երկնքում Վենետիկին հովանավորելու պատրաստակամությունը: 

Մտածելով, որ ալեքսանդրիացիները կկռահեն առևանգումը, Վենետիկի բնակիչները սկսեցին անընդհատ աղոթել՝ հավաստիացնելու, թե սուրբ Մարկոսի մասունքները Աստծո զորությամբ հրաշքով են հայտնվելու Վենետիկում:

Ճամփորդ Կվադրիգան

Տաճարի կենտրոնական մուտքի առաջ գտնվում է կվադրիգան՝ քառաձի մարտակառք: Այս ձիերը սկզբում եղել են հունական Հիոս կղզում, այնուհետև տեղափոխվել են Հռոմ, հասել մինչև Կ. Պոլիս և տեղ գտել հիպոդրոմի դարպասների վրա: 1204թ, երբ Վենետիկի դոժ Էնրիկո Դանդոլոն խաչակրաց 4-րդ արշավանքի արդյունքում մտավ Կ. Պոլիս, որպես փառքի նշան այնտեղից տարավ ձիերը՝ հասցնելով հայրենի քաղաք: Նապոլեոնի օրոք այս արձանները կրկին թափառում են, այս անգամ՝ մինչև Փարիզ, իսկ ֆրանսիացի կայսեր վերջնական պարտությունից հետո վերադառնում են Վենետիկ՝ պսակելով տաճարի վերնամասը:

Իրականում սա հնադարյան քանդակի բրոնզե կրկնօրինակն է. բնօրինակը, որ վերագրում են հույն քանդակագործ Լիսիպոսին, կարելի է տեսնել տաճարի ներսում: Առհասարակ թանգարանային հատվածում շատ են արվեստի նմուշները և գանձերը, որոնք բերվել են հիմնականում վերոնշյալ խաչակրաց արշավանքի հաջողումից հետո:

Աղավնիները՝ գլխավոր հրապարակի կենտրոնում

Սուրբ Մարկոս հրապարակում աղավնիներին եգիպտացորենի հատիկներով կերակրելը պետք է լինի Վենետիկ այցելողի դուրեկան գործողությունների ցանկում: Իսկ ինչո՞ւ աղավնիներ: Նրանք Վենետիկի համար գրեթե նույնն են, ինչ սագերը՝ Հռոմի, պարզապես այս դեպքում թշնամու հարձակման մասին հիշատակում չկա:

Ինչ-որ ժամանակ Վենետիկում գոյություն է ունեցել ավանդույթ՝ տարին մեկ անգամ քաղաքի դոժին կրոնական միաբանություններից ու համայնքներից նվերներ տալ՝ որսամիս, մրգեր, քաղցրավենիք: Երբ նոր էր ավարտվել Սուրբ Մարկոս բազիլիկայի շինարարությունը, մի մարդ նվեր բերեց աղավնիներ, որոնք վանդակից թռան՝ նստելով նորակառույց ֆասադի կամարի վրա: Սուրբ Մարկոսի հրաշքն էր սա, ով ցանկանում էր, որ աղավնիները դառնան այն քաղաքի սրբազան թռչունները, ում երկնային հովանավորն էր ինքը:

Սուրբ Մարկոսի հրաշքները Տինտորետոյի վրձնով

Իտալացի «փոքր ներկարարը» Սկուոլա Սան Մարկո կազմակերպության պատվերով նկարել է 4 կտավ, որոնք նվիրված են Մարկոս առաքյալին՝ նրա երկու հրաշքները, առևանգումը և տեղափոխումը Վենետիկ:

''Miracle of the slave''
''Finding the body of Saint Mark''
''Stealing of the dead body of Saint Mark''
''Saint Mark rescuing a saracen from shipwreck''

Առաջին հրաշքն այն է, որ ավետարանիչը փրկում է ալեքսանդրիացի մի ստրուկի, ով առանց տիրոջ թույլտվության այցելել էր սրբի գերեզման և դատապարտվել տանջանքների ու կուրացման: Երկրորդ հրաշքն էլ քրիստոնյա սարացինի ազատումն էր ալեկոծությունից: Իրական են սրանք, թե առասպել, ինչևէ, գոյություն ունեն, և ձևավորում են կրոնական, մշակութային, գեղարվեստական ամբողջությունը մի քաղաքի, որ ունի պատմություն ու ինքնին գլուխգործոց է...

Աիդա Գրիգորյան