Վիլհելմ Թելլի երեք նետերը. Միջնադարյան Շվեյցարիա

Ալտդորֆը փոքր քաղաք է Շվեյցարիայում՝ Ուրի կանտոնի սրտում: Կենտրոնական հրապարակում կա մի հուշարձան, որը նվիրված է ազգային հերոս Վիլհելմ Թելլին: Հենց այստեղ հարյուրամյակներ առաջ նա արձակեց նետը իր որդու գլխավերևում դրված խնձորի վրա: Ի՞նչով է առանձնահատուկ այս հուշարձանը, և ինչո՞ւ էր խնձորը դարձել հոր նշանակետը...

1291թ Սրբազան հռոմեական կայսր¹ Ռուդոլֆ I Հաբսբուրգը ճանաչեց շվեյցարական երեք կանտոնների (Ուրի, Ունտերվալդեն և Շվից) անկախությունը: Նրանք ունեին ինքնիշխանություն և սեփական կառավարչին ընտրելու իրավունք: Սակայն խաղաղ գոյությունը կարճ տևեց: Ռուդոլֆ I-ի մահից հետո գահին նստեց արքայորդի Ալբրեխտը, ում անվանում էին «Սև հերցոգ»: Նոր միապետը չեղյալ հայտարարեց բոլոր համաձայնագրերը, կանտոններում կառավարիչներ նշանակեց իր կամակատարներին՝ հպատակեցնելով այդ տարածքները: Ալպյան լեռներով առևտրային ճանապարհ էր գնում դեպի Իտալիա, և Շվեյցարիան բանուկ ուղիների վրա էր: Այդ էր պատճառը, որ կայսրը շահագրգռված էր վերոնշյալ տիրույթը ձեռք բերելով: 

Գիտակցելով, որ խռովություններն անխուսափելի են, Ալտդորֆում հերցոգի տեղակալ Հերման Հեսսլերը պատվիրեց հրապարակում ձողից գլխարկ կախել՝ զարդարված ոսկյա թելերով ու փետուրներով: Ամեն անցորդ գլխատվելու վախի ներքո պարտավոր էր խոնարհվել դրա առջև: Բայց շուտով Հեսսլերը տեղեկացավ, որ մի գյուղացի հրաժարվել է խոնարհվելուց: Այդ մարդը Վիլհելմ Թելլն էր: Որպես պատիժ անհնազանդության դիմաց տեղակալը Վիլհելմից պահանջեց որոշակի հեռավորությունից հարվածել խնձորին, որը նրա որդու գլխավերևում էր: Տղան կանգնեց ծառի մոտ, հայրն աղոթեց Աստծուն, ձգեց աղեղալարը և ... դիպավ հենց խնձորին: Ամբոխը թնդում էր: Հեսսլերը ասաց.

-Ես տեսա, որ նետահարելուց առաջ դու երկրորդ նետը դրեցիր ծոցումդ: Պատասխանիր՝ ինչու, և ես քեզ չեմ վնասի:
-Ես լավ նետաձիգ եմ, բայց եթե ձեռքս վրիպեր և սպանեի սեփական որդուս, ապա երկրորդ նետը քեզ էր բաժին հասնելու: Այժմ պահիր քո խոստումը և ինձ բաց թող:

Տեղակալ Հեսսլերը, դրժելով խոսքը, Վիլհելմին բանտ ուղարկեց: Վերջինս որոշ ժամանակ անց փախավ այնտեղից և ժայռերի արանքում նետահարեց Հեսսլերին՝ ասելով, որ «շվեյցարացիները ընդունակ են պայքարելու հանուն սեփական ազատության»: 

Սրանով ավարտվում է Վիլհելմ Թելլի մասին լեգենդ-պատմությունը: Այս իրադարձությունը ժողովրդի մեջ մասսայական ապստամբության ազդանշան հանդիսացավ, որի արդյունքում ավստրիացիները լիովին վտարվեցին Շվեյցարիայից:

Վիլհելմ Թելլի պատվին կառուցվել են բազմաթիվ հուշարձաններ: Գերմանացի փիլիսոփա, արվեստի ու պատմության տեսաբան, դրամատուրգ Ֆրիդրիխ Շիլլերը² գրել է «Վիլհելմ Թելլ» պիեսը, որի մոտիվներով իտալացի կոմպոզիտոր Ջոակինո Ռոսսինին ստեղծել է համանուն օպերա:

1 Հետագայում ֆրանսիացի Վոլտերը կասի, որ դա «ոչ սրբազան է, ոչ հռոմեական, ոչ էլ կայսրություն», որովհետև իշխում էին բռնություններ, կորիզը գերմանական ազգն էր, իսկ թուլացածությունը խանգարում էր զբաղվել տիրույթների նվաճումով:
2 Երկու գերմանացիներ Ֆրիդրիխ Շիլլերը և Յոհան Գյոթեն մտերիմ ընկերներ են եղել և ապրել ու մահացել են Վեյմար քաղաքում: Նրանց համատեղ գործունեության շրջանը գրականագիտության մեջ հայտնի է «վեյմարյան կլասիցիզմ» անունով:

Աիդա Գրիգորյան