Համաշխարհային գրականության ամենահայտնի սիրավեպերից մեկը. «Ջեյն Էյր»

«Ջեյն Էյրը» անգլիացի բանաստեղծ և գրող Շառլոթ Բրոնտեի (1816-1855թթ.) դասական ստեղծագործությունն է` Մեծ Բրիտանիայի ամենահայտնի սիրավեպերից մեկը: 2003թ. տվյալներով «Ջեյն Էյրը» Լավագույն 200 գրքերի ցուցակում զբաղեցնում է 10-րդ տեղը: Գրքի բովանդակության հիման վրա նկարահանվել է մոտ մեկ տասնյակ ֆիլմ:

10 տարեկանում ապրում էր իր հանգուցյալ քեռու կնոջ` միսիս Ռիդի տանը, քանի որ ծնողները վաղուց մահացել էին: Ընտանիքում նրան ստախոս էին համարում, չէին սիրում, անտեղի մեղադրում էին ու նվաստացնում: Լինելով միայնակ` նա հասկացավ, որ միայն ինքն է պատասխանատու իր արարքների ու խոսքերի համար. նրա փոքրիկ մարմնում արթնացան ինքնապաշտպանական բնազդներ` պայքարելու ուժ ու հարգանքի արժանանալու ձգտում: Ահա այսպիսի բախտ էր վիճակվել Ջեյն Էյրին, ում անկախ կյանքը սկսվում է միայն Թորնֆիլդում: Այո, միսիս Ռիդը վերջնականապես ձանձրացավ Ջեյնից ու նրան ուղարկեց Լոուդի դպրոց-որբանոց: 8 տարի այնտեղ անցկացնելուց հետո 18-ամյա Ջեյնը որպես դաստիարակչուհի աշխատանքի է ընդունվում Թորնֆիլդում, որի տիրոջ` միստր Ռոչեստրի հետ ծանոթանալուց հետո սկսվում է համաշխարհային գրականության մեջ ամենանահայտնի ու անհավանական սիրավեպերից մեկը: 

Որոշ ժամանակ իր տիրոջ հետ շփվելուց հետո Ջեյնն իր ողջ էությամբ սիրահարվում է նրան`միևնույն ժամանակ քաջ գիտակցելով, որ այդ միությունն անհնար է: Երկուսի միջև մի մեծ արգելք կար` սոցիալական դիրքերի անհամապատասխանություն: Ինչպե՞ս կարող էր մեծ շրջապատ ունեցող, գեղեցկուհի օրիորդների ուշադրությունը վայելող, հարուստ միստր Ռոչեստրը համակրել աղքատ, ծնողազուրկ ու ոչ գեղեցիկ Ջեյն Էյրին, ով պարզապես իր ապօրինի դստեր` Ադելի դաստիարակչուհին էր:

Բայց որքան մեծ էր Ջեյնի երջանկությունը, երբ մի հրաշալի օր նա իմացավ, որ իր տիրոջ սիրտն իրեն է պատկանում. նա Ջեյնին համարում էր ամենաշքեղ օրիորդն ու պատրաստվում նրա հետ Լուսին թռչել: Միստր Ռոչեստրին հիացրեց նրա անկեղծությունն ու պարզությունը, երբ առաջին հանդիպման ժամանակ իր «Արդյո՞ք ես գեղեցիկ եմ» հարցին Ջեյնը բացասական պատասխան տվեց: Հավատու՞մ էր Ջեյնն այդ խոստովանությանը: Ոչ միայն նրա, այլև տան սպասավորների ու աղախինների զարմանքն անսահման էր: Ինչևէ, եկավ ամուսնության օրը, որն իր հետ բերեց մի սարսափելի գաղտնիքի բացահայտում. միստր  Ռոչեստրը խելագար կին ունի, ով նույնպես ապրում է Թորնֆիլդում` հատուկ խնամակալության տակ: Անգլիական օրենքը նման դեպքում ամուսնալուծությունն արգելում է: Ջեյնը չի համաձայնում որպես սիրուհի ծառայել իր տիրոջը, և գրպանում ոչ մի գրոշ չունենալով` փախչում է` չիմանալով, թե ուր:

Մեկ տարի հետո, երբ Ջեյնն իր հանգուցյալ հորեղբորից 5000 ֆունտ ժառանգություն է ստանում, Մորթընում գտնում իր զարմիկ Սենտ Ջոնին ու զարմուհիներին, որոշում է փնտրել միստր Ռոչեստրին ու պարզել նրա որպիսությունը: Նա Թորնֆիլդը գտնում է ավերված, վառված, իսկ իր նախկին տիրոջը` կուրացած ու հաշմանդամ դարձած: Իր հեռանալուց մի քանի ամիս հետո Ռոչեստրի խելագար կինը թաքուն դուրս էր եկել իր սենյակից, սկսել վառել տան եղած-չեղածը` չխնայելով ոչինչ ու ոչ ոքի: Իր գործն ավարտելուց հետո աշտարակից նետվել էր ցած ու մահացել: Հրդեհից տուժել էր նաև նրա ամուսինը, ում մի աչքը դուրս էր ընկել, իսկ ձեռքը` անդամահատվել: Ջեյնը խոստացավ միշտ միստր Ռոչեստրի կողքին լինել` նույնսիկ եթե նա այդպես անպաշտպան ու սնանկացած վիճակում էր: Կյանքի մնացյալ տարիները Ջեյնն ու Էդուարդը միասին են անցկացնում, որի ընթացքում միստր Ռոչեստրի մի աչքի տեսողությունը վերականգվում է ու նա ի վիճակի է լինում տեսնել իր առաջնեկին:

Ջեյնն ուժեղ ու անկախ բնավորության տեր մարդ էր` սկզբունքային նույնիսկ սիրո հարցում: Չնայած նա աշխարհում ամենից շատ սիրում էր միստր Ռոչեստրին, չհամակերպվեց անազնիվ ամուսնության ու խաբեության հետ, այլ հետևեց քրիստոնեական օրենքին: Նրանց վիճակված էր միասին ապրել, որովհետև այդպես նրանք երջանիկ էին ու ազատ: Գլխավոր հերոսները բազմաթիվ փորձությունների միջով անցան, ճաշակեցին կյանքի դառնությունները, միայնությունն ու թախիծը, բայց ճակատագիրը միավորեց սիրող զույգին և հատուցեց նրանց կրած տառապանքները: 

 Джейн Эйр / Jane Eyre (2011)

 Հետաքրքիր մտքեր «Ջեյն Էյր» գրքից

Իզուր են պնդում, թե մարդիկ պետք է բավարարվեն խաղաղ կյանքով: Նրանց անհրաժեշտ է եռուն կյանք, և նրանք կստեղծեն այդ կյանքը, եթե չգտնեն այն:

Դուք երբևէ չեք զգացել, թե ինչ բան է խանդը, որովհետև երբևէ չեք զգացել, թե ինչ բան է սերը: 

Դուք մրսում եք, որովհետև մենակ եք` ձեր մեջ եղած կրակը չի շփվում ուրիշ կրակի հետ: Դուք հիվանդ եք նրանից, որ զգացմունքներից ամենադուրեկանը, ամենաբարձրն ու ամենաքաղցրը, որով օժտված է մարդը, ձեզ անհայտ է: Դուք հիմար եք, որովհետև գերադասում եք տանջվել, բայց չեք ուզում այն ձեր կողմը գրավել և ոչ մի քայլ չեք անում, որպեսզի դիմավորեք նրան այնտեղ, որտեղ սպասում է ձեզ:

Երբ ասում եմ, որ մենք նման ենք իրար, դա չի նշանակում, որ ես ևս օժտված եմ ազդելու նույն ուժով, հրապուրելու նույն հմայքով, ինչ նա: Ես միայն ուզում եմ ասել, որ մեր ճաշակներն ու զգացմունքներն ընդհանուր են: Ուստի շարունակ պետք է կրկնեմ, որ մենք հավիտենապես բաժանված ենք իրարից: Բայց և այնպես, քանի դեռ շնչում ու մտածում եմ, ես պետք է սիրեմ նրան: 

Մի՞թե կարծում եք, որ կարող եմ մնալ և դառնալ ձեզ համար ոչնչություն: Կամ գուցե կարծում եք` ես ավտոմա՞տ եմ, մեքենա՞, առանց զգացմունքների և կհանդուրժեմ բերանիցս հացի կտորը խլեն և կենսատու ջրի կաթիլը բաժակիցս թափեն: Կարծում եք, որ եթե չքավոր եմ, աննկատելի, հասարակ, հասակով փոքր ու ոչ գեղեցիկ, հոգի ու սիրտ չունե՞մ: Դուք սխալվում եք: Ես ունեմ նույնպիսի հոգի, որպիսին և դուք, և, իհարկե, նույնպիսի սիրտ: Եվ եթե աստված ինձ շնորհած լիներ մի փոքր գեղեցկություն ու զգալի հարստություն, ձեզ համար նույնքան դժվար կլիներ բաժանվել ինձնից, որքան այժմ ինձ համար: 

Միասին լինել` նշանակում է նույնքան ազատ լինել, որքան մենակության մեջ, և նույնքան ուրախ, որքան հասարակության մեջ:

Այնտեղ, որտեղ ուժ կա հրամայելու, հնազանդությունը միշտ ենթարկվում է:


Աիդա Գրիգորյան