12 փաստ 12 կեսարների կյանքից. Մաս I

Հռոմեական օրացույցում իդեր էր կոչվում ամսվա կեսը՝ 15-րդ կամ 13-րդ օրը՝ կախված ամսվա տևողությունից: Ք.ա. 44թ մարտյան իդերին՝ մարտի 15-ին, դավադիրների ձեռքով սպանվեց Հուլիոս Կեսարը: Պլուտարքոսը վկայում է, որ գուշակը օրեր առաջ Կեսարին ասել էր, որ նա այդ օրը զգուշանա մահից: Սենատի աստիճանների վրա հանդիպելով գուշակին՝ Կեսարը նրան հեգնանքով ասաց. «Մարտյան իդերը սկսվել են»: «Սկսվել են, բայց դեռ չեն անցել»,- պատասխանեց գուշակը: Րոպեներ անց Կեսարը սպանվեց:

Ակցիումի ծովամարտում Մարկոս Անտոնիոսին պարտության մատնելուց հետո Օկտավիանոս Օգոստոսը Էպիրոսի հարավարևմտյան եզրին կառուցեց Նիկոպոլիսը` «հաղթանակի քաղաք», Ապոլլոնի պատվին կազմակերպեց ռազմական մրցություններ, որոնք վերածվեցին Ակտիական խաղերի՝ սպորտի և արվեստի տոնի: 

Նիկոպոլիսը մասամբ ավերվեց Հուլիանոս Ուրացող կայսեր գահակալման տարիներին, այնուհետև կողոպտվեց գոթերի կողմից և վերականգնվեց միայն Հուստինիանոս I-ի օրոք: Այնուամենայնիվ, միջին դարերում այս քաղաքի անունը ջնջվեց պատմության էջերից:

Գինու նկատմամբ տածած թուլության համար Տիբերիոսին անվանում էին ոչ թե իր անունով՝ Տիբերիոս Կլավդիոս Ներոն, այլ Բիբերիոս (bibere` «խմել» բառից) Կալդիոս (caldum` «տաքացրած գինի» բառից) Մերոն (merum` «մաքուր գինի» բառից):

Երբ ինչ-որ մեկը դիմել էր նրան «տիրակալ» բառով, նա տեղնուտեղը հայտարարել էր, որ իրեն թող այլևս այդպես չվիրավորեն: «Ես տիրակալ եմ ստրուկների համար, կայսր՝ զինվորների համար, պրինցեպս՝ մնացյալ բոլորի համար»:

Կալիգուլա (Caligula` նվազեցված caliga` զինվորական երկարաճիտ կոշիկ բառից) մականվան համար նա պարտական էր ճամբարային կատակի, որովհետև մեծացել էր զինվորների շրջապատում, շարքային զորականի զգեստներով:

Երբ խաժամուժը, ի վիրավորանս նրա, ծափահարում էր մյուս կառավարներին, նա բացականչեց. «Օ, եթե հռոմեացի ժողովուրդը միայն մեկ պարանոց ունենար» (որ կարելի լինի կտրել այն):

Զվարճանալով կատակներով՝ նա մեկ անգամ կանգնեց Յուպիտերի արձանի կողքին և հարցրեց ողբերգակ դերասան Ապելլեսին, թե ում մեջ ավելի վեհություն կա: Իսկ երբ սրա պատասխանը հապաղեց, Գայոսը կարգադրեց մտրակով խարազանել նրան:

Ներոնը ծնվեց Անցիումում, և իսկույն էլ նրա բախտացույցով շատերի կողմից բազում սարսափելի կռահումներ եղան: Դիոնը հաղորդում է, որ երբ աստղագետը դրանից հետո նրա մորն ասաց, որ մանուկը արքա կդառնա, բայց կսպանի մորը, Ագրիպպինան բացականչել էր. «Թող սպանի ինձ, միայն թե թագավորի»:

Նա հրկիզեց Հռոմը և այդ հրդեհը դիտում էր Մեկենասի աշտարակից, վայելք ապրելով փառահեղ բոցից և թատերական հագուստ զգենած՝ երգում էր «Տրոյայի խորտակումը»:

Ապրիլ ամիսը նա անվանեց Ներոնիում, իսկ Հռոմ քաղաքը պատրաստվում էր վերանվանել Ներոպոլիս:

Արդեն մոտենում էին հեծյալները, որոնց հանձնարարված էր կենդանի բռնել նրան: Լսելով նրանց ձայները՝ նա դողդողալով ասաց. «Սրընթաց վարգող ձիերի դոփյունը ծակում է ականջներս»,- և իր խորհրդական Էպաֆրոդիտեսի օգնությամբ սուրն իր կոկորդը խրեց: Նա դեռևս շնչում էր, երբ ներխուժեց ցենտուրիոնը և, թիկնոցով սեղմելով նրա վերքը, ձևացրեց, թե իբր ուզում է օգնել նրան: Նա միայն կարողացավ պատասխանել՝ «Ուշ է»,- և՝ «Ահա նա՝ հավատարմությունը»,- ու այդ խոսքերով ավանդեց հոգին:  

Աղբյուր
Շարունակելի...