Այսպիսի Կենտրոնական Ասիա

Նախկին խորհրդային 5 հանրապետություններ՝ քիչ տարածված ու խորհրդավոր փաստերով:

Կարակում անապատով անցնելիս նկատելի է տարօրինակ ու առեղծվածային վայր՝ գազային խառնարան, որը դարձել է Թուրքմենստանի խորհրդանիշներից մեկը: Տեղացիներն ու ճանապարհորդները այն անվանում են «Դժոխքի դարպասներ» (Դարվազա), բայց իրականում դեռ ոչ ոք չի տեսել, թե ինչ կա կրակներից այն կողմ:

Ի՞նչն է միավորում ադրբեջանական «այրվող լեռանը» և Թուրքմենստանի առաջին նախագահի ձիուն: Ապշերոնյան թերակղզում նույնպես վայր կա, որտեղից հավերժական կրակ է ժայթքում՝ Յանարդաղը: Իսկ Նիյազովի (թուրքեմենների համար՝ Թուրքմենբաշի) ձին, որը պատկերված է երկրի զինանշանի վրա, նույնպես ուներ Յանարդաղ անունը:

Հնագույն քաղաք է Սամարղանդը (Ուզբեկստան), որի շուրջ հետաքրքիր լեգենդներ են պտտվում: Երբ Լենկ Թեմուրը պետք է ընտրեր մայրաքաղաք, նա պատվիրեց երեք ոչխար մորթել՝ մեկը Տաշքենդում, մեկը Բուհարայում, մյուսն էլ Սամարղանդում: Երեք օր հետո կենդանու մարմինները Տաշքենդում և Բուհարայում նեխեցին, իսկ Սամարղանդում դեռ թարմ էին մնացել: Այսպես ընտրվեց զորավարի մայրաքաղաքը:

Մեկ այլ պատմություն էլ է շրջանառվում: Չինաստանը, Սիրիան, Հնդկաստանը, Եգիպտոսը նվաճելուց հետո Լենկ Թեմուրը որոշեց վերանվանել Սամարղանդի շրջակայքի փոքր գյուղերը՝ կոչելով դրանք Պեկին, Դամասկոս, Դելի, Կահիրե: Այս արարքով նա ցանկանում էր ընդգծել, թե որքան աննշան են այդ մայրաքաղաքները Սամարղանդի հետ համեմատ:

Տաջիկստանը Կենտրոնական Ասիայի իրանալեզու միակ պետությունն է՝ ի տարբերություն մյուսների, որոնք թյուրքական են: Տաջիկստանը հոգևոր ժառանգությամբ մեծ կապ ունի Իրանի և Աֆղանստանի հետ:

Ուզբեկստանի հարևան բոլոր պետությունների անվանումը վերջանում է «ստան»-ով, և այն Կենտրոնական Ասիայում սահմանակցում է տարածաշրջանի բոլոր պետություններին:

Վերջին տարիներին գիտականորեն հաստատվել է, որ Ղազախստանը իրավունք ունի համարվելու խնձորի հայրենիքը: Պատահական չէ, որ ղազախական քաղաք Ալմա-Աթան թարգմանվում է «խնձորի հայր»:

Իսկ ահա Ուզբեկստանի հպարտությունը բամբակն է, որը հանդիպում է նաև պետության զինանշանի վրա: Չնայած դրան՝ մշակաբույսը պատճառ է դարձել էկոլոգիական բազմաթիվ խնդիրների առաջացման, որի ցայտուն օրինակ է Արալյան ծովի վերածումը անապատի:

Ղրղըստանի Հանրապետության մայրաքաղաք Բիշքեքը խորհրդային տարիներին կոչվել է Ֆրունզե՝ ի պատիվ այստեղ ծնված ռազմական-հեղափոխական գործիչ Միխայիլ Ֆրունզեի: Ի դեպ՝ հենց այս զորավարի ազգանունն է որպես անուն կրել հայ դերասան Մհեր (Ֆրունզիկ) Մկրտչյանը:

Աիդա Գրիգորյան